बिमस्टेक सम्मेलन र मोदीको असफल विदेश नीति
लेखक:-राजेशचन्द्र राजभण्डारी ।
नेपालीको राजधानी काठमाण्डौमा बिमस्टेक सम्मेलन हुने अन्तिम तयारी चलिरहेको समयमा भारतका प्रमुख प्रतिपक्षी दल भारतीय राष्ट्रिय कांग्रेसका अध्यक्ष राहुल गान्धीले भारत सरकारको नेपाल सहित अन्य छिमेकी देशहरुसँगको नीति असफल भएको बताएका छन् । युरोप भ्रमणमा रहेका भारतीय कांग्रेस पार्टीका अध्यक्ष राहुल गान्धीले बेलायतमा शनिबार आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा भारत सरकारको विदेश नीति तदर्थवादमा चलेको बताएका छन् । यसका लागि उनले नेपाल, श्रीलंका र अफगानिस्तानसँग भारतको सम्बन्धको उदाहरण दिएर नेपाल भ्रमणमा आउदै गरेका भारतीय प्रधानमन्त्री मोदी माथि तिखो प्रहार गरेका छन् ।
‘रणनीति निर्माणमा देखिएको कमजोरी भारतको विदेश नीतिको ठूलो समस्या हो, अहिले विदेश नीति तदर्थवादमा चलेको छ’, गान्धीले भने, ‘नेपाल, श्रीलंका, अफगानिस्तान सबैसँगको सम्बन्ध असफल भएको भनेर लण्डनमा पत्रकार सम्मेलन गरेर भन्नु चानचुने कुरा भने हैन । नेपालका राजनीति पार्टीका नेताहरूले भारतसँग सिधै भन्न नसकेको विषयलाई समेत कांग्रेस आईका अध्यक्ष गान्धीले काठमाण्डौमा कुराकानी गर्न सहज बनाइ दिएका छन् । बिमस्टेक सम्मेलनमा सहभागी हुन प्रधानमन्त्री मोदी काठमाण्डौं आउनु केही दिन अघि मात्र विपक्षी नेता गान्धीले यस्तो टिप्पणी गरे यसबाट नेपाललाई राजनीतिक रूपमा फाइदा भएको मान्न सकिन्छ ।
चार वर्षे कार्यकालमा ‘छिमेक पहिलो’ नीति लिएका मोदीले छिमेकी देशसँगकै सम्बन्ध बिगारेको र विदेश मामिलामा असफल भएको निष्कर्ष गान्धीले सुनाए जसले नेपाल माथि छिमेकी भारतीय शासक वर्गको दृष्टिकोण कस्तो हुदो रहेछ भन्ने ज्वलन्त उदाहरण पनि हो । ‘मोदी नेपाल जान्छन् र एउटा कुरा भन्छन्, फर्केपछि अर्कै कुरा गर्छन्’, गान्धीले थपे, ‘न श्रीलंकासँगको सम्बन्ध राम्रोसँग सञ्चालन गर्न सकेका छन्, न त अफगानिस्तानसँग । चीनसँग पनि उस्तै समस्या छ । साच्चै भन्ने हो भने राहुल गान्धीले जुन विषयमा टिप्पणी गरेका छन् त्यो सत्य नै हो भन्ने देखिन्छ । भारतीय प्रधानमन्त्री मोदी नेपालमा पहिलोपटक आउँदाखेरी भगवान गौतम बुद्ध नेपाल मै जन्मिएका हुन भनेर ठूलो स्वरमा भाषण गरे जतिबेला नेपाली जनताले मोदीको जयजयकार गरे तर उनको त्यो बोलि फेरियो जापान भ्रमणमा पुगेपछि शान्तिका दूत भगवान बुद्ध फेरी भारतीय भुमि मै जन्मिएको अभिव्यक्ति दिएर मोदी बोलिको ठेगान नभएको राजनेता हो भन्ने प्रमाण दिइसकेका छन् ।
नेपाली जनताको बलिदानबाट संविधान सभाबाट बनेको नेपालको संविधान प्रति भारतको असहमतिसंगै नेपाल माथि भएको आर्थिक नाकाबन्दी नेपाली जनताले अझैसम्म भुल्न सकेका छैनन् । अहिले भारतीय कांग्रेस आईका अध्यक्ष राहुल गान्धीले नेपाल मै बिमस्टेक सम्मेलन हुँदै गरेको समयमा दिएको अभिव्यक्तिले अहिले नेपालको राजनीतिमा मात्र हैन अन्तराष्ट्रिय रूपमै नयाँ तरङ्ग उत्पन्न गरि दिएको छ । गान्धीले अहिले आफ्नै देशको विदेश मन्त्री सुष्मा स्वराजको भुमिकालाई पनि राजनीति व्यग्य गरेका छन् । ‘विदेश मन्त्री स्वराजले किन प्रवेशाज्ञाको काम गरेर बस्नु परेको छ ?’, गान्धीले प्रश्न गरे, ‘विदेश मन्त्रीको काम भनेको विदेशनीति बनाउने र रणनीति तय गर्ने हो । यसका लागि सुष्मा स्वराज सक्षम पनि हुनुहुन्छ’, उनले थपे, ‘तर सरकारले उनको सही प्रयोग गरेको छैन। उनलाई सधैँ अपमान गरिएको छ । कतिसम्म भने, विदेशमन्त्री स्वराज प्रधानमन्त्री भ्रमण टोलीमा समेत राखिने गर्नु भएको छैन भनिएको छ । साच्चै यतिबेला नेपालको लागि राम्रो अवसर पनि छ आफ्नै देशमा सम्मेलन हुनु यसलाई सकारात्मक रूपमा लिनुपर्छ ।
प्रायः जसो ठूलो राष्ट्रले यस्तो कार्यक्रम हुदाखेरी सहयोगको प्रतिबद्धता अपनाउने तर ब्यबहारमा भने लागू नगरेका धेरै उदाहरण हाम्रो सामुन्ने छन् यसलाई भने अब नयाँ ढंगले सोच्न जरुरी छ । बहुपक्षीघय प्राबिधिक तथा आर्थिक सहयोगका लागि बंगालको खादीको प्रयास (बिमस्टेक) नेपालमा हुनु सम्पूर्ण नेपालीको लागि खुशीको कुरा हो यसलाई खाली औपचारिकतामा सिमित नगरीकन अवसरको रूपमा लिन जरुरी छ ।ब्यापार उर्जा र सडक संजालको कुरालाई लिपिबद्ध रूपमा अगाडि बढाउन सकेमा यसलाई उपलब्धि मान्नुपर्छ ।सार्क सम्मेलन हुन नसकिरहेको समयमा बिमस्टेक हुनु नेपालको लागि अवसर हो भन्ने कुरा बुझेर अगाडि बढ्नु बुद्धिमानी हुनेछ ।
